Panowanie Umajjadow

Za panowania Umajjadów (661?750) I. był prowincją kalifatu i centrum opozycji szyickiej, której ośrodkiem była Al-Kufa. W 750 władzę w kalifacie przejęła dyn. Abbasydów (750?1258), którzy na swoje miejsce pobytu obrali Mezopotamię; 762 kalif Al-Mansur zał. nową stolicę państwa ? Bagdad, który stał się ważnym ośrodkiem rel. (ok. 830 powstała akademia Bajt al-Hikma, słynny ośrodek prawa i teologii muzułmańskiej). Za panowania Abbasydów rozpoczął się proces islamizacji, tzn. tworzenia państwa muzułmańskiego opartego na różnych tradycjach kulturowych (m.in. wzorce perskie). Pod koniec VIII w. państwo kalifów zaczęło ulegać stopniowemu rozpadowi; narastały wewn. konflikty społ. i rel., w wielu częściach I. wybuchały bunty i powstania, co przyczyniło się do osłabienia i polit. rozczłonkowania Mezopotamii: 929 w Mosulu usamodzielniła się dyn. Hamdanidów (do 991), w Diyarbak?rze 990?1100 panowali kurdyjscy Marwanidzi. W 945?1055 władzę w środk. części I. sprawowała książęca dyn. Bujjidów, którzy decydowali o wyborze kalifa; 1055 zwierzchnictwo nad kalifatem przejęła turecka dyn. Seldżuków: Tughril Bak (1055?63) został z honorami powitany w Bagdadzie zarówno jako zwycięzca nad Bujjidami, jak i zwierzchnik muzułmanów, noszący tytuł sułtana.